Skip to Main content

Fframwaith adrodd straeon ar gyfer gofal cymdeithasol yng Nghymru

“Rydyn ni i gyd yn storïwyr. Rydyn ni i gyd yn byw mewn rhwydwaith o straeon. Does dim cysylltiad cryfach rhwng pobl nag adrodd straeon.”

- Jimmy Neil Smith, Cyfarwyddwr y Ganolfan Adrodd Storïau Rhyngwladol

Gwybodaeth am y fframwaith

Mae’r fframwaith hwn yn ganlyniad gwaith partneriaeth rhwng Gofal Cymdeithasol Cymru a’r rhaglen Datblygu Arfer a Gyfoethogir gan Dystiolaeth (DEEP) i gefnogi ac annog y defnydd o ddulliau amrywiol o adrodd straeon.

Mae pobl yn ymgysylltu â gwasanaethau gofal cymdeithasol yn unigol ac ar y cyd drwy holl droeon bywyd. Mae gan systemau rheoli rôl bwysig mewn gwasanaethau gofal cymdeithasol, ond gallant ein gwthio tuag at ganolbwyntio ar brosesau a niferoedd, yn hytrach nag ar bobl a’u straeon (Pascoe et al 2023).

Beth yw ystyr adrodd straeon?

Mae straeon yn dweud rhywbeth am ddigwyddiadau a phrofiadau. Mae adrodd straeon yn cyfeirio at rannu stori mewn rhyw ffordd.

Mae yna wahanol ffyrdd y gallwn ni wneud hyn (er enghraifft, ffuglen, profiad bywyd go iawn, hanes, chwedl). Gallwn ni ddewis fformat sy'n gweithio i ddiwallu anghenion gwahanol (megis y gair llafar, y cyfryngau print, y celfyddydau gweledol ac yn y blaen).

Yn y fframwaith hwn mae ein ffocws yn bennaf ar ddefnyddio straeon i rannu profiadau bywyd personol. Er hynny, mae ffuglen ac adrodd straeon traddodiadol hefyd yn rhai o'r dulliau yr ydym yn cyfeirio atynt.

Sut gallwn ni ddefnyddio adrodd straeon mewn gofal cymdeithasol?

Gall adrodd straeon ein helpu i ymgysylltu â phobl a gall feithrin cysylltiad a dealltwriaeth. Gall straeon hefyd cael eu defnyddio wrth werthuso, dysgu a datblygu i gefnogi gweithrediad Fframwaith Perfformiad a Gwella ar gyfer Gwasanaethau Cymdeithasol o amgylch casglu a dysgu o brofiadau pobl a chanlyniadau personol.

Mae gan straeon y pŵer i hysbysu, ysbrydoli a herio trwy:

  • ein helpu i rannu profiadau, syniadau ac emosiynau
  • dod â phobl at ei gilydd a meithrin perthnasoedd
  • ein helpu i ddeall sut mae pobl yn gweld ac yn profi'r byd
  • gwneud syniadau a sefyllfaoedd cymhleth yn fwy cyfnewidiol a chofiadwy
  • cefnogi gwydnwch a llesiant mewn cyfnod heriol.

Fframwaith adrodd straeon: sylfaen arfer moesegol, tri philer o ymarfer adrodd straeon a tho o fuddion sy'n cwblhau'r strwythur

Beth sydd wedi ei gynnwys yn y fframwaith

Mae gan bob un ohonom ein straeon o dristwch, llawenydd, profiad, gobaith a newid. Gall adrodd straeon chwarae llawer o rolau wrth wella bywydau a sefydliadau, p’un a ydych chi’n ymarferwr, rheolwr neu rhywun sy’n cyrchu gofal a chymorth. Nod y fframwaith hwn yw helpu pobl sy'n gweithio ym maes gofal cymdeithasol i osod adrodd straeon wrth galon eu gwaith.

Gall fod yn ddefnyddiol i edrych ar y fframwaith adrodd straeon fel adeilad sydd wedi’i adeiladu â:

Darllen ychwanegol

Mae ein cyfranwyr wedi rhannu eu darllen angenrheidiol gyda ni ac mae rhestr gyffredinol i'w gael yma. Mae adran darllen ychwanegol hefyd, yn berthnasol i'r cynnwys, ar gael ar rai o'r tudalennau eraill o fewn y fframwaith. 

Bamberg, M. a Georgapoulou, A. (2008) ‘Small stories as a new perspective in narrative and identity analysis’ Text & Talk - An Interdisciplinary Journal of Language, Discourse Communication Studies, 28 (3), tt. 377–396, ar gael yn https://www.researchgate.net/publication/250975699_Small_Stories_as_a_New_Perspective_in_Narrative_and_Identity_Analysis (cyrchwyd: 4 Ebrill 2025).

De Fina A. a Georgakopoulou, A. (gol.) (2019) The Handbook of Narrative Analysis, Chichester, Wiley Blackwell. 

Gersie, A. (1991) Earthtales: Storymaking in times of change, Portland, Greenprint. 

Hydén, L. C. a Antelius, E. (2011) Communicative disability and stories: towards an embodied conception of narratives,  Health London, 15 (6), tt. 588-603, doi: 10.1177/1363459310364158. 

Milford, A. (2021) Using storytelling to talk about health and self care, Practical Pre-School Books.

Ochs, E. a Capps, L. (2001) Living narrative: creating lives in everyday storytelling, Cambridge, MA, Harvard University Press.

Reese, E. (2013) Tell me a story: Sharing stories to enrich your child’s world, Rhydychen, Gwasg Prifysgol Rhydychen. 

Thompson, T.L. a Harrington, N.G.  (2021) The Routledge Handbook of Health Communication (third edition), Rhydychen, Routledge, doi.org/10.4324/9781003043379.

Underwood-Lee, E. a Thimbleby, P. (2019) 'Storytelling for Health', Storytelling, Self, Society, 15 (1), tt. 1-12.

Underwood-Lee, E., Hudson, J. a Williams, A. (2025) 'Storytelling and Aging', Storytelling, Self, Society, 19 (1), tt. 1-8. 

Cyfeirnodau - Cliciwch i ehangu

Pascoe, K., Waterhouse-Bradley, B. a McGinn, T. (2023) Social Workers’ Experiences of Bureaucracy: A Systematic Synthesis of Qualitative Studies, The British Journal of Social Work, 53, (1), tt. 513–533.