Arolwg ‘Dweud Eich Dweud’ y gweithlu 2024: Crynodeb o ymatebion gan weithwyr gofal

Demograffeg

Fe wnaethon ni ddarganfod bod:

• y gyfran fwyaf o bobl yn y grŵp oedran 55 i 59 oed
• 78 y cant yn fenywaidd a 21 y cant yn wrywaidd
• 88 y cant yn syth/heterorywiol, tri y cant yn hoyw neu’n lesbiaidd, a tri y cant yn ddeurywiol. Roedd hi’n well gan eraill beidio â dweud
• 73 y cant yn Wyn, 15 y cant yn Ddu, ac wyth y cant yn Asiaidd
• 25 y cant yn dweud bod ganddyn nhw gyflwr hirdymor sydd wedi para 12 mis neu fwy. O’r rhai â chyflwr hirdymor, dywedodd 66 y cant ohonyn nhw ei fod yn effeithio ar eu gweithredu o ddydd i ddydd
• 36 y cant yn awgrymu eu bod yn ofalwr y tu allan i’r gwaith
• pump y cant yn dweud eu bod yn niwrowahanol
• 33 y cant yn dweud eu bod yn gallu siarad o leiaf ychydig o Gymraeg
• 25 y cant yn dweud eu bod yn gallu defnyddio’r Gymraeg yn y gwaith naill ai drwy’r amser neu’r rhan fwyaf o’r amser
• 88 y cant yn cael eu cyflogi gan sefydliad sy’n darparu gofal cymdeithasol, fel awdurdod lleol, corff trydydd sector neu gwmni preifat, ac wyth y cant yn cael eu cyflogi gan asiantaeth
• 30 y cant yn dweud eu bod yn aelod o undeb llafur, gyda’r rhan fwyaf ohonyn nhw’n aelod o Unsain/Unison (21 y cant) neu’r GMB (chwech y cant).

Recriwtio a chadw

Fe wnaethon ni ddarganfod bod:

• 66 y cant wedi dechrau gweithio ym maes gofal cymdeithasol oherwydd eu bod am gael swydd a fyddai’n gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl. Teimlai 44 y cant y bydden nhw’n ei fwynhau, 35 y cant y byddai’n addas i’w sgiliau, ac aeth 26 y cant i’w rôl o ganlyniad i brofiad personol gofalu am rywun. Gallai ymatebwyr ddewis mwy nag un rheswm
• 51 y cant wedi dod i wybod am weithio ym maes gofal cymdeithasol trwy ffrindiau a theulu sy’n gweithio yn y sector, 34 y cant trwy hysbysebu ar-lein, a 12 y cant trwy ffeiriau neu gwmnïau recriwtio
• 25 y cant yn anelu at adael y sector. Ymhlith y bobl a awgrymodd eu bod yn bwriadu gadael y sector, yr amser cyfartalog gwelon nhw eu hunain yn aros oedd 12 mis.

Arweinyddiaeth, hyfforddiant a datblygiad

Fe wnaethon ni ddarganfod bod:

• 44 y cant eisiau rôl arwain yn y dyfodol
• 57 y cant o’r farn ei bod yn bosibl iddyn nhw ddod yn arweinydd
• 34 y cant wedi ceisio camu ymlaen yn y flwyddyn ddiwethaf
• 87 y cant wedi dweud bod ganddyn nhw ddigon o hyfforddiant i wneud eu swydd yn dda, ac 81 y cant eu bod yn cael digon o hyfforddiant i gyflawni gofynion DPP
• 48 y cant yn teimlo bod angen mwy o hyfforddiant i symud ymlaen yn eu gyrfa
• 68 y cant yn teimlo nad oes ganddyn nhw unrhyw broblemau o ran cael gafael ar hyfforddiant sy’n gysylltiedig â gwaith.

Bwlio, gwahaniaethu ac aflonyddu

Yma, rydyn ni’n cyflwyno canran y gweithwyr gofal a ddywedodd eu bod wedi profi bwlio, aflonyddu a gwahaniaethu o wahanol ffynonellau yn y 12 mis diwethaf. 

• Gan reolwyr: Bwlio (wyth y cant), gwahaniaethu (wyth y cant), aflonyddu (pedwar y cant). O’r rhai a ddywedodd eu bod wedi profi unrhyw un o’r rhain gan reolwr, roedd 44 y cant wedi rhoi gwybod amdano, dywedodd chwech y cant fod cydweithiwr wedi rhoi gwybod amdano, a theimlai 23 y cant o’r rhai a ddywedodd fod y mater wedi'i godi ei fod wedi’i drin mewn ffordd foddhaol bod eu pryder wedi’i drin mewn ffordd foddhaol. 
• Gan gydweithwyr: Bwlio (wyth y cant), gwahaniaethu (pump y cant) aflonyddu (pedwar y cant). O’r rhai a ddywedodd eu bod wedi profi unrhyw un o’r rhain gan gydweithiwr, roedd 55 y cant wedi rhoi gwybod amdano, dywedodd 12 y cant fod cydweithiwr wedi rhoi gwybod amdano, a theimlai 31 y cant o’r  rhai a ddywedodd eu bod wedi rhoi gwybod bod eu pryder wedi’i drin mewn ffordd foddhaol. 
• Gan bobl maen nhw’n eu cynorthwyo neu eu teulu: Bwlio (pedwar y cant), gwahaniaethu (pump y cant), aflonyddu (pump y cant). O’r rhai a ddywedodd eu bod wedi profi unrhyw un o’r rhain gan bobl maen nhw’n eu cynorthwyo neu eu teulu, roedd 71 y cant wedi rhoi gwybod amdano, dywedodd 12 y cant fod cydweithiwr wedi rhoi gwybod amdano, a theimlai 40 y cant o’r rhai a ddywedodd fod y mater wedi'i godi ei fod wedi’i drin mewn ffordd foddhaol. 
• Fe wnaethon ni hefyd ddarganfod bod 67 y cant yn teimlo bod eu cyflogwr wedi gweithredu’n deg mewn penderfyniadau am symud ymlaen yn eu gyrfa a dyrchafu, yn gysylltiedig â nodweddion gwarchodedig. 

Cyflog, telerau ac amodau

Fe wnaethon ni ddarganfod bod:

• 66 y cant yn hapus â’u telerau ac amodau
• 14 y cant yn cael eu cyflogi ar gontract dim oriau. O’r rhai a oedd ar gontract o’r fath, awgrymodd 64 y cant y byddai’n well ganddyn nhw fod ar gontract oriau sefydlog neu oriau rheolaidd
• 38 y cant yn teimlo eu bod yn ‘byw’n gyfforddus’ neu’n ‘gwneud yn iawn’ yn ariannol, 34 y cant ‘dim ond yn llwyddo o drwch blewyn i dalu am bopeth angenrheidiol’, a 25 y cant yn ei chael hi’n ‘eithaf’ anodd neu’n ‘anodd iawn’ ymdopi’n ariannol
• 57 y cant naill ai’n ei chael hi’n ‘llawer’ neu ‘ychydig’ yn fwy anodd ymdopi’n ariannol o gymharu â’r llynedd, a 12 y cant naill ai ‘ychydig’ yn haws neu’n ‘llawer’ haws
• 50 y cant yn anfodlon â’u tâl.

Iechyd a llesiant

Fe wnaethon ni asesu llesiant y gweithlu gan ddefnyddio ONS4 – pedwar mesur sy’n cael eu defnyddio gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol sy’n defnyddio graddfa rhwng sero a 10. Cymharon ni’r ymateb cyfartalog o’r arolwg hwn gyda chyfartaledd y DU ar gyfer pob mesur. Mae pob un o’r canfyddiadau isod yn waeth na chyfartaledd y DU: 

• Boddhad â bywyd: 6.50 (Cyfartaledd y DU: 7.45) 
• Mae bywyd yn werth chweil: 7.10 (Cyfartaledd y DU: 7.73) 
• Hapusrwydd ddoe: 6.54 (Cyfartaledd y DU: 7.39) 
• Gorbryder: 4.24 (Cyfartaledd y DU: 3.23) 

Gofynnon ni gwestiynau eraill am lesiant hefyd. Fe wnaethon ni ddarganfod: 

• bod 78 y cant yn teimlo bod eu morâl yn dda  
• bod 54 y cant yn teimlo eu bod yn cael trafferth peidio meddwl am y gwaith ar ôl gorffen 
• bod 42 y cant yn teimlo bod ganddyn nhw ddigon o gefnogaeth i ddelio â straen 
• mai llwyth gwaith (33 y cant), gwaith papur neu faich gweinyddol (26 y cant), a phoeni am bethau’r tu allan i’r gwaith (25 y cant) oedd prif achosion straen 
• bod 51 y cant wedi awgrymu eu bod wedi mynd i’r gwaith o leiaf ddwywaith yn ystod y flwyddyn ddiwethaf er eu bod mor sâl y dylen nhw fod wedi aros gartref. 

Amodau gweithio

Fe wnaethon ni ddarganfod bod:

• 68 y cant yn teimlo eu bod yn cael cefnogaeth gan eu rheolwr
• 78 y cant yn teimlo eu bod yn cael cefnogaeth gan eu cydweithwyr
• 58 y cant yn teimlo bod ganddyn nhw’r staff cywir i ddarparu gwasanaethau
• 78 y cant yn teimlo eu bod yn gallu bodloni anghenion y bobl maen nhw’n gofalu amdanyn nhw ac yn eu cynorthwyo.

Gofynnon ni hefyd faint yr oedd pobl yn teimlo’u bod yn cael eu gwerthfawrogi gan y gwahanol grwpiau maen nhw’n rhyngweithio â nhw.

Fe wnaethon ni ddarganfod bod:

• 67 y cant yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan eu rheolwr
• 79 y cant yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan eu cydweithwyr
• 82 y cant yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan y bobl maen nhw’n eu cynorthwyo
• 56 y cant yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan asiantaethau partner
• 56 y cant yn teimlo eu bod yn cael eu gwerthfawrogi gan y cyhoedd.